De basis van de NFL wordt gevormd door 32 teams, die geografisch en historisch verdeeld zijn in twee conferenties: de American Football Conference (AFC) en de National Football Conference (NFC). Deze opdeling is een overblijfsel van de fusie in 1970 tussen de oorspronkelijke NFL en de concurrerende American Football League (AFL).
Elke conferentie is verder onderverdeeld in vier divisies: Noord, Zuid, Oost en West. In elke divisie strijden vier teams om de eerste plaats. Deze structuur is cruciaal voor het bepalen van het speelschema en de plaatsing voor de play-offs.
Het NFL-seizoen is een marathon die grofweg een half jaar duurt en uit verschillende fases bestaat:
Preseason (augustus): Voordat het echte werk begint, spelen de teams drie oefenwedstrijden in de preseason. De uitslagen tellen niet mee voor de eindstand. Deze periode is vooral bedoeld voor coaches om nieuwe spelers te evalueren, tactieken te testen en het team klaar te stomen voor het reguliere seizoen. De selecties worden in deze periode teruggebracht van 90 naar 53 spelers.
Regulier Seizoen (september - januari): Dit is het hart van de competitie. Elk team speelt 17 wedstrijden verspreid over 18 weken, met één rustweek (bye week). Het speelschema wordt bepaald door een vaste formule:
Zes wedstrijden tegen de drie divisiegenoten (twee keer per team, thuis en uit).
Vier wedstrijden tegen alle teams uit een andere divisie binnen de eigen conferentie.
Vier wedstrijden tegen alle teams uit een divisie van de andere conferentie.
Twee wedstrijden tegen teams uit de eigen conferentie die vorig seizoen op dezelfde plek in hun divisie zijn geëindigd.
Eén extra wedstrijd tegen een team uit de andere conferentie.
Play-offs (januari - februari): Na het reguliere seizoen barst de strijd om de Super Bowl los. Van elke conferentie plaatsen zeven teams zich voor de play-offs: de vier divisiewinnaars en de drie teams met de beste resultaten die geen divisiewinnaar zijn (de 'wild cards'). De play-offs zijn een knock-outtoernooi. Het team met de beste resultaten in elke conferentie krijgt een vrijstelling voor de eerste ronde (de Wild Card Round) en heeft gedurende de play-offs thuisvoordeel. De winnaars van de AFC en NFC Championship Games staan tegenover elkaar in de Super Bowl.
Naast de formele structuur kent de NFL een aantal diepgewortelde tradities die de competitie uniek maken:
De NFL Draft (april): Dit is het moment waarop de teams hun toekomstige sterren kiezen uit de beste college-spelers. Het team met de slechtste prestaties in het voorgaande seizoen mag als eerste kiezen, wat de competitieve balans moet bevorderen. De Draft is een gigantisch media-evenement en een bron van hoop voor fans van teams die een moeilijk seizoen achter de rug hebben.
Thanksgiving Day Games: Een van de oudste en meest geliefde tradities is het spelen van wedstrijden op Thanksgiving. De Detroit Lions (sinds 1934) en de Dallas Cowboys (sinds 1966) spelen traditioneel thuis op deze feestdag, aangevuld met een derde wedstrijd in de avond. Deze wedstrijden zijn een vast onderdeel van de Amerikaanse Thanksgiving-viering.
Super Bowl Sunday: De finale van het seizoen is uitgegroeid tot veel meer dan een sportwedstrijd. Het is een nationaal fenomeen, gekenmerkt door spectaculaire halftime shows, peperdure reclames en feestjes door het hele land. De winnaar van de Super Bowl ontvangt de felbegeerde Vince Lombardi Trophy.
Om te voorkomen dat de rijkste teams alle topspelers kunnen kopen en zo de competitie domineren, hanteert de NFL een salary cap. Dit is een vastgesteld maximumbedrag dat elk team per jaar mag uitgeven aan spelerssalarissen. Dit dwingt teams tot strategische keuzes in het samenstellen van hun selectie en zorgt voor een relatief gelijk speelveld.
Spelerscontracten in de NFL zijn complex. Nieuwe spelers die via de Draft de competitie binnenkomen, tekenen een standaard rookie contract van vier jaar. De hoogte van dit contract is afhankelijk van de positie waarop ze gekozen zijn. Voor de beste talenten (gekozen in de eerste ronde) hebben teams de optie om het contract met een vijfde jaar te verlengen.
Na afloop van hun contract kunnen spelers free agents worden en onderhandelen met andere teams. Er zijn verschillende vormen van free agency, die bepalen in hoeverre de oude club nog invloed kan uitoefenen. Dit systeem van contracten en free agency zorgt voor een constante doorstroom van spelers en houdt de competitie dynamisch.